GIÁO DỤC MẦM NON SƠN TÂY MƯỜI LĂM NĂM – MỘT CHẶNG ĐƯỜNG

Vạn sự khởi đầu nan –  Thành ngữ này rất xác thực với sự hình thành của ngành học Mầm non huyện vùng cao Sơn Tây sau ngày thành lập Phòng Giáo dục và Đào tạo (12/9/1994). Trong lịch sử phát triển hàng ngàn năm của các cư dân giữa đại ngàn, gần như mãi sự thiếu vắng về công tác giáo dục nói chung, đặc biệt trong ngần ấy thời gian, ngành học mầm non chưa bao giờ “đặt chân” đến vùng đất Đông Trường Sơn này? Đó là một thực tế mà mỗi lần nhớ lại, chúng tôi luôn sống trong tâm trạng nhức nhối là thế…

Bởi sau ngày tái lập huyện Sơn Tây (06/8/1994), vùng đất vốn là “căn cứ địa” cách mạng, được giải phóng từ năm 1959 với bức tranh giáo dục: Số người mù chữ chiếm tỷ lệ 92,8% và hơn 80 % trẻ em trong độ tuổi thất học, số còn lại chỉ học đến lớp 3 vì “Thầy hết chữ!”. Do vậy, khi tiếp quản với thực trạng giáo dục trên, huyện đã chọn giải pháp ưu tiên cho những năm đầu là phải xóa nhanh “giặc dốt” như Bác Hồ đã từng chỉ dạy. Mặc dù bộn bề công việc nhưng chúng tôi vẫn đau đáu vì trẻ em trong độ tuổi từ 3 đến 5 tuổi nơi đây vẫn chưa được đến trường suốt cả chiều dài lịch sử hàng ngàn năm. Bởi hàng ngày chúng tôi luôn đối diện với bao em bé như thế được các bà mẹ lam lũ cõng trên lưng vượt qua những con suối, những sườn đồi để tìm kế sinh nhai…

Cho nên, vào năm học 1998-1999, lần đầu tiên trong lịch sử giáo dục huyện nhà, chúng tôi quyết định mở các lớp mẫu giáo “thử nghiệm” nhiều độ tuổi trên địa bàn tại hai trường tiểu học thuận lợi. Đây cũng là năm học đầu tiên, Sơn Tây mới có 6 cô giáo mầm non còn rất trẻ, được phân công về công tác và “khởi nghiệp” bằng tất cả tấm lòng yêu thương. Đó là sự chia sẻ với cảnh trẻ thơ nheo nhóc, mũi dãi đầm đìa, mặt đầy nét nguệch ngoạc do tay quệt tứ tung; đi cũng chẳng biết đi đâu, từ nhà cứ ra vô, qua lại, tới lui, lên xuống đi hoài mà chẳng tới… Và “con chữ” của giáo dục mầm non Sơn Tây từ những ngày đầu là phải học ghép, học nhờ trong trường tiểu học nhưng rất vui vì có sự chung tay của cả cộng đồng. Đó chính là niềm hạnh phúc của những người đi khai phá và “khởi đầu” cho giáo dục mầm non giữa đại ngàn Sơn Tây. Hạnh phúc ấy cũng được bắt đầu từ sự tự phát của cộng đồng trong nhiều năm “khát chữ” đến tận cùng nên quyết tâm thắp sáng tương lai cho con em mình từ những mái trường đơn sơ làm bằng tranh tre nứa lá là vậy!

Từng bước hội nhập…

Trong dòng chảy lịch sử đầy khó khăn như vậy nên ngành học mầm non Sơn Tây đã tự có con đường đi riêng của mình bằng quá trình vận động mọi người đến với giáo dục. Đó là một quá trình phải tập cho các em bé bỏ thói quen sống như con chim, con nai…, suốt ngày quanh quẩn với bản làng để tiếp cận với môi trường giáo dục tương lai. Đó là quá trình phải tập cho các em làm người văn minh, biết mặc quần áo đúng cách, biết giữ vệ sinh cá nhân và quy tắc ứng xử tập thể khi đến trường. Đặc biệt là phải tăng cường các hoạt động giao lưu bằng tiếng Việt vì nơi sống của các em không hề có bóng dáng của người Kinh (!). Minh chứng cho điều này, vào tháng 3 năm 2000, Đoàn khảo sát Dự án phát triển trẻ thơ của Bộ Giáo dục và Đào tạo đã về làm việc để chia sẻ với những khó khăn của Sơn Tây ngày ấy, Tiến sỹ Lê Minh Hà – Nguyên Vụ trưởng Vụ Giáo dục mầm non  sau này đã cùng đoàn công tác liên tục bấm máy ghi lại những hình ảnh rất đau lòng của trẻ thơ Sơn Tây trên đường đi thực tế. Kết quả của đợt khảo sát ấy đã giúp Sơn Tây bước vào năm học đầu tiên của Thế kỷ XXI ngành học mầm non đã xóa được “Điểm trắng” về giáo dục trên địa bàn.

Phương châm của giáo dục mầm non Sơn Tây từ những ngày hình thành cho đến nay vẫn là vận động tối đa trẻ từ 3 đến 5 tuổi đến trường để tạo điều kiện cho các em làm quen với môi trường giáo dục và đặc biệt là luyện kỹ năng Nghe – Nói Tiếng Việt để chuẩn bị bước vào lớp 1. Chính sự quyết tâm nhất quán như thế nên Sơn Tây nhiều năm liền đã huy động được trẻ em 5 tuổi ra lớp luôn chiếm tỷ lệ từ 90% trở lên. Từ 6 cô giáo với gần 100 cháu ban đầu, đến nay, tròn 15 năm thì đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên mầm non và số trẻ mầm non đến trường tăng gấp 20 lần. Đặc biệt trong ngần ấy thời gian, giáo dục Sơn Tây đã liên kết đào tạo các lớp giáo viên “cắm bản” theo hình thức vừa học vừa làm nên luôn đảm bảo nguồn lực tại chỗ, chiếm hơn hai phần ba số lượng giáo viên mầm non của huyện nhà. Các loại hình giáo dục mầm non đã phát triển rộng khắp tại các địa bàn dân cư xa xôi, hẻo lánh… Từ việc học nhờ, học ghép với các trường tiểu học đến nay, tất cả các xã trên địa bàn đều thành lập các trường mầm non. Trường mầm non Hương Cau – thuộc huyện Sơn Tây là một trong những ngôi trường đã có những nỗ lực và đến nay đã được công nhận là trường mầm non đạt chuẩn Quốc gia vào tháng 3 năm 2013.

Hạnh phúc và trăn trở…

Cách đây gần 15 năm, khi Sơn Tinh còn là một xã đặc biệt khó khăn của Sơn Tây vì giao thông ách tắc, một lần gặp chúng tôi, già làng Đinh văn Viết đã hào hứng kể chuyện con cháu mình đã biết cách chào thưa. Ông nói: Lần đầu tiên trong đời mình có đứa cháu  mẫu giáo đi học về biết cách vòng tay, cúi đầu: Chào ông ạ! Sao mình sướng cái bụng quá đi thôi. Hạnh phúc đơn giản của người miền núi là vậy! Cũng cách đây hơn 15 năm, khi đã “mục sở thị” khắp các bản làng xa xôi, giáp với các tỉnh bạn và không còn đường để đi nữa của Sơn Tây, Tiến sĩ Lê Minh Hà đã thốt lên: Có đi như thế này mới hiểu rằng giáo dục của chúng ta đã mang lại rất nhiều hạnh phúc cho bà con các dân tộc ít người sống ở các rẻo cao…

Từ những bước đi riêng của mình để mở lối và từng bước phát triển nên giáo dục mầm non Sơn Tây phải chấp nhận những tồn tại mang tính đặc thù của mình. Bài toán nan giải nhất trong giai đoạn mới là phải cải thiện nhanh các điều kiện để tổ chức bán trú cho trẻ 5 tuổi và học 2 buổi/ngày nhằm giảm thiểu tỷ lệ trẻ suy dinh dưỡng hiện nay trên địa bàn. Đây cũng là những rào cản mà giáo dục Sơn Tây phải vượt qua để quyết tâm phấn đấu trở thành huyện đạt Chuẩn về phổ cập mầm non cho trẻ 5 tuổi vào năm 2015 theo Quyết định 239 của Thủ tướng Chính phủ. Bởi hiện nay toàn huyện mới chỉ có 10 phòng học kiên cố hóa, một nhà hiệu bộ từ chương trình mục tiêu để xây dựng trường chuẩn Quốc gia, số còn lại là phòng học bằng gỗ đã xuống cấp. Do vậy, nhiều năm liền, toàn huyện thiếu đến một nửa số phòng học cho các cháu là thế. Phòng Giáo dục và Đào tạo đã tu sửa một số phòng học xuống cấp, không còn sử dụng của Tiểu học để tận dụng cho mầm non, đặc biệt phải thuê nhà dân, để mở lớp mẫu giáo 5 tuổi. Các công trình phụ trợ khác cho các trường mầm non như sân chơi, nhà vệ sinh, bếp ăn một chiều và tường rào cổng ngõ gần như bỏ ngỏ…

Chia sẻ về vấn đề này, khi làm việc với Đoàn kiểm tra phổ cập mẫu giáo 5 tuổi của Bộ Giáo dục và Đào tạo vào tháng 3 năm 2013, chúng tôi đã kiến nghị với Thứ trưởng Nguyễn Thị Nghĩa: Với tình trạng các lớp mẫu giáo 5 tuổi còn thiếu phòng học và không tổ chức được bán trú mà bắt các cháu phải học 2 buổi / ngày là không đảm bảo về mặt khoa học giáo dục. Bởi hạnh phúc của trẻ thơ là được đến trường, được nuôi dưỡng, chăm sóc và giáo dục trong vòng tay yêu thương của chúng ta. Dù Sơn Tây nhiều năm liền “vượt chuẩn” về tỷ lệ trẻ mẫu giáo 5 tuổi đến trường nhưng vẫn chưa đảm bảo việc nâng cao chất lượng chăm sóc, giáo dục trẻ đặc biệt là việc tăng cường cơ sở vật chất để đáp ứng nhu cầu phát triển. Đây cũng là giải pháp để giúp mẫu giáo 5 tuổi Sơn Tây đạt chuẩn vào năm 2015 theo tinh thần Chỉ thị 10 của Bộ Chính trị.

“Trẻ em như búp trên cành”. Trẻ em chính là niềm vui, là tương lai của thế giới nên cần được vui chơi, học hành, được người lớn chúng ta dành cho những gì tốt đẹp nhất. Tuy nhiên không phải tất cả trẻ em đều được hưởng những điều cơ bản đó. Bởi vẫn còn nhiều vùng miền có trẻ em thiệt thòi với bao mảnh đời cơ cực và những tâm hồn bé nhỏ cần được chở che như các trẻ thơ thuộc các dân tộc ít người của huyện vùng cao Sơn Tây. Dẫu biết rằng quá trình xóa dần khoảng cách giữa đồng bằng và miền núi là cả một thời gian và phải gồng mình theo dòng chảy. Cho nên, giáo dục mầm non Sơn Tây lại phải tiếp tục có những bước đi riêng đầy sáng tạo để giúp cho bao “búp trên cành” của mình được chăm sóc, yêu thương.

Tuy còn đầy trăn trở nhưng nhìn hình ảnh những người mẹ Kà dong, H’rê … hàng ngày đưa đón con đến trường, bất giác hạnh phúc ùa về và chúng tôi thấy cuộc đời này thật đẹp. Cái đẹp bắt đầu từ những tháng năm nghiệt ngã, từ sỏi đá của cuộc đời và từ trong gian khổ ấy đã lóe dần lên … một con đường hạnh phúc. Đó là con đường mà Sơn Tây sẽ phấn đấu để đến năm 2015 giáo dục mầm non sẽ đạt chuẩn Quốc gia về Phổ cập mẫu giáo 5 tuổi. Đó cũng là sự khẳng định bước đi của giáo dục Sơn Tây trong giai đoạn phát triển mới cùng đất nước.

                                                                                                                                             LÊ HOÀI THẠNH